De weg naar Mekka - Jan Leyers

'De weg naar Mekka' de 'HADJ' is een tiendelige persoonlijke ontdekkingsreis van Jan Leyers doorheen de wereld van de islam, op zoek naar de ziel van diverse moslimsamenlevingen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten, en met als eindbestemming de heilige stad Mekka. Op dit onderdeel van de blog neem ik jullie mee doorheen de reis die Jan Leyers maakte.

Ik koos voor deze reeks omdat ik erg geïnteresseerd ben in de verschillende godsdiensten en de verschillen in beleving. Zo las ik eerder ook al 'Het zwarte boek van de katholieke kerk' van Michael Hebeis. Zelf ben ik niet echt gelovig maar het kan me boeien om de beleving van de verschillende godsdiensten te leren kennen. Wat ik graag te weten wilde komen was hoe het zit met de band tussen mannen en vrouwen, wat de verschillen net zijn voor Soenieten en Sjiieten? Zijn er nog andere strekkingen binnen de Islamen? Leven er christenen op 'de weg naar Mekka' en kunnen zijn hun godsdienst vrij beleven? En vooral wanneer ben je een moslim? Ik maak in dit deel van mijn blog een soort reisreportage op basis van de reeks, ik plaats er mijn bedenkingen bij en omschrijf wat er te zien was. Ik heb een selectie gemaakt van de zaken die ikzelf het meest interessant vond.

Op die laatste vraag krijg je regelmatig hetzelfde antwoord gedurende de reeks en met die zin zou ik dan graag van start gaan. Je bent een moslim als je gelooft: Er is geen god buiten Allah en Mohammed is zijn profeet.

Waarom Mekka?
De stad is de belangrijkste stad binnen de islam, en de hadj, de pelgrimstocht naar Mekka, is verplicht voor iedere moslim die het zich financieel en qua gezondheid kan veroorloven. Voor een moslim is de al-Masjid al-Haram, de moskee met de Ka'aba de belangrijkste plaats ter aarde. Zowel de stad als de moskee zijn streng verboden voor niet-moslims.
De Ka'aba is een kubusvormig gebouw en staat in de Grote Moskee in Mekka en staat ook wel bekend als Bayt Allah ("Huis van God"). Als onderdeel van de hadj, loopt men zeven keer rond de Ka'aba. Ook legt de Ka'aba de islamitische gebedsrichting vast. Een moslim bidt altijd in de richting van de Ka'aba dat is dus, als hij niet in Mekka is, in de richting van Mekka.

Het eerste echte contact met de islam en de beleving is er in Marokko, bij een bezoek aan een kleuterschool waar de kinderen de Koran uit het hoofd opzeggen. Aan de hand van een liedje leren ze hoe ze bij het bidden de verschillende lichaamsdelen moeten wassen. Alvorens aan de kleine wassing (woedoe) te beginnen moet men eerst 'Bismillah' zeggen, dit als gehoorzaamheid aan Allah. De woedoe bestaat uit het wassen van volgende lichaamsdelen: handen, mond, neus, gezicht, armen, hoofd, oren, voeten. En afgesloten wordt er met de volgende zin:
"Ik getuig dat er geen andere God is dan Allah. Hij is de Enige, Hij heeft geen deelgenoten en dat Mohammed zijn dienaar en profeet is." (net als de zin waarmee ik deze 'reeks' begon.)
Tijdens het bezoek aan de Hassan II-moskee in Casablanca
 blijkt onmiddellijk de toewijding van de moslims naar hun geloof. 
De moskee is gebouwd, 
mede door bijdragen van de burgers, 
zorgt voor een fierheid bij de mensen, fierheid en toewijding naar Allah.

Gedurende het gesprek met Nadia Yassine (een zeflbenoemde fundamentaliste) blijkt voor de eerste keer de grote verschillen tussen man en vrouw. Zo is een relatie met een man die verschillende vrouwen heeft (volgens de Koran mag een man 4 vrouwen hebben) voor haar uitgesloten maar zal ze haar dochters wel uithuwelijken als een man met haar zou willen trouwen, ongeacht die man meerdere vrouwen heeft. Tijdens een contact met enkele studenten en de directie van een universiteit blijkt de sterkte van de Koran eens te meer. De grondwet is in vele moslimlanden opgesteld op basis van de godsdienst. Ze zijn er van overtuigd dat alles uit de Koran gehaald kan worden, ALLES staat in de Koran (geologie, menswetenschappen, hoe handel te drijven, ....).


Na het bezoek aan Marokko gaat de reis door via Algerije. Hier komen we onmiddellijk in contact met het fundamentalisme. Door hen wordt het zingen door een vrouw niet toegestaan, wanneer vrouwen bepaalde muziekvormen zingen wordt dit als foutief aanzien. Zo leven er meerdere vrouwen ondergdoken sinds ze bedreigd werden omwille van het zingen van bepaalde liederen. Ook het uitoefenen van toneel en theater is niet zonder gevaar voor vrouwen, er werden al meisjes en vrouwen vermoord omwille van het uitoefenen van toneel en theater. 
De verschillen tussen man en vrouw worden steeds maar groter lijkt me, als wordt er in de reeks wel duidelijk gemaakt dat het afhankelijk is van de mentaliteit van zowel de mannen als de vrouwen.

Aangekomen in Algiers (hoofdstad Algerije) klinkt voor het eerst een woord waar we de laatste jaren de Arabische landen mee associëren 'revolutie'. In 1991 werd de FIS de islamitische politieke partij verboden en door het leger buiten de wet geplaatst. De Islamisten antwoorden met terreur al wie te Westers of te liberaal was, was in    gevaar. Het leger reageerde hevig en Algerije kwam in een burgeroorlog terecht met meer dan 100.000 slachtoffers als gevolg. Tijdens een gesprek met Madani Mezrag (voormalig leider van het Islamitische heilsleger) werd het belang van de godsdienst en de aparte beleving ervan nog maar eens duidelijk. De man begrijpt Frans maar wil enkel in het Arabisch antwoorden, dit vanuit bepaalde principes. Hij geeft toe te hebben gedood en misdaden gepleegd te hebben, maar dit allemaal vanuit de Koran, alles gerespecteerd wat de Koran voorschrijft.


Bij een bezoek aan een markt blijkt nog maar eens de afschuw waarmee bepaalde mannen kijken naar de vrijheid van vrouwen in het Westen. Zo zegt een van de marktkramers dat Europa in de 17e eeuw voor het laatst 'normaal' was, toen hadden de mannen nog het aanzien dat ze verdienden ten opzichte van vrouwen, de manier waarop vrouwen nu reclame maken voor bijvoorbeeld shampoo (naakt onder een douche) vond hij afstotelijk en een schande voor de mensheid.

Van Algerije gaat de reis door via Lybië, een land dat wij de laatste jaren enkel maar kennen door het geweld en de zoektocht naar voormalig leider Kadaffi. De reeks speelt zich af in het Kadaffi tijdperk en van revoluties was er nog geen sprake.
Bij aankomst in het dorpje Kadhames is er een bezoek aan een dorpje dat tot twintig jaar geleden nog inwoners had. Daar blijkt al snel weer een verschil in gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Zo hing er een ijzeren ring aan de deur om op de deur te kloppen. Door de manier van kloppen wist men of er een man of een vrouw aanklopte en afhankelijk daarvan deed er een man of een vrouw de deur open, een man bij een man en een vrouw bij een vrouw. De mannen leefden in het huis en de vrouwen stonden op het dak(terras) van hun woningen en hadden ze contact met elkaar. Ook werden heel wat deuren met kleurrijke knopen behangen, dit gebeurde iedere keer als er iemand van de familie een bezoek had gebracht aan Mekka.
Ook hier komt hetzelfde terug: ALLES staat in de Koran: hoe trouwen, hoe handel drijven, ...

Aangekomen in Tripoli tijdens een bezoek aan een moskee hoor ik voor de eerste keer iets 'positiefs' over vrouwen sinds ik de reeks begon te kijken.
De vrouw is niet verplicht de moskee te bezoeken voor het groepsgebed, aangezien het huishouden voor gaat. Indien de vrouw thuis bidt of de huishoudelijke taken naar behoren doet is dat een uiting van het geloof op zich. Dit lijkt mij persoonlijk wel een vorm van begrip voor de huishoudelijk taken die een vrouw uitoefent.

Voor het eerst vraag Jan Leyers ook naar een raad voor het bereiken van Mekka. Maar het antwoord is zeer duidelijk, wie geen moslim is mag Mekka niet bezoeken. Enkel wanneer je in Mohammed gelooft mag je Mekka binnen.




De volgende halte in de tocht naar Mekka is Egypte, voor het eerst is er een vorm van extremisme, wordt er gesproken over de hoofddoek en er is contact met Christenen.
De vrouwen mogen geen hand geven aan vreemde mannen, volgens de profeet kan dit begeerte opwekken. De hoofddoek mag enkel uitgedaan worden wanneer vrouwen samen zijn zonder het bijzijn van mannen. Op de vraag of er een van de vrouwen ooit twijfels heeft over wat er in de Koran staat is het antwoord zeer duidelijk, NOOIT. Maar hoe voelen de vrouwen zich bij het dragen van een hoofddoek? Ik persoonlijk kan niet begrijpen dat de vrouwen dat niet zien als een soort van onderdrukking, het tonen van je schoonheid en uiterlijk is toch een fundamenteel recht!? De vrouwen in de reeks leggen het uit. Zij zien de hidjab (hoofddoek) helemaal niet als een vorm van verbergen van hun schoonheid. Ze geven mannen niet de kans om zich aangetrokken te voelen of aanstoot te geven tot 'onreine' gedachten. De vrouwen zien hoofddoek als een voordeel, de mannen die men ontmoet zien enkel de persoonlijkheid van de vrouwen. Indien die hen aanspreekt kan er geen twijfel over bestaan dat de man die voor hun kiest niet verblind werd door het uiterlijk maar voor de persoonlijkheid gekozen heeft.

In moslimlanden is het zo dat het toegelaten is om zich te bekeren van een andere godsdienst naar de islam maar niet omgekeerd. In het kader hiervan deed de Egyptische minister van binnenlandse zaken ooit de volgende uitspraak: "Alle moslims die zich bekeren tot het christendom, moeten gedood worden."

Belangrijk voor de moslims is de vasten, ramadan. Gedurende een maand lang mag er niet gegeten worden van zonsopgang (fajr) tot zonsondergang (maghrib). Het begin van de maand ramadan wordt waargenomen door het zien van de maan op de vooravond van de eerste dag van de maand. Hierdoor begint ramadan in verschillende landen vaak op verschillende dagen, omdat de belangrijkste regel voor het begin van de maand ramadan nog altijd gebaseerd is op het visueel waarnemen van de maan. Tegenwoordig wordt meestal universeel uitgegaan van Saoudi-Arabië vanwege de ligging van Mekka in dit land.
Gedurende de ramadan is er een strenge sociale controle. Het geeft de mensen wel een gevoel van samenhorigheid en verbondenheid.

In Egypte komen we in contact met Grieks-Orthodoxen, het Catharinaklooster is het oudste nog bewoonde christelijke klooster.
De paters hier leven volgens de regels van de Aceten (1x/dag eten en 12u per dag bidden). Net door dit strenge leven voelen ze zich dichter bij god.











Van Egypte gaat het verder naar Jordanië, in Jordanië wonen zeer veel Palestijnen die over de grenzen zijn gevlucht toen Israël in 1948 startte met hun onafhankelijkheidsoorlog. Het verschil tussen Palestijnse en Jordaanse mannen is te zien aan het verschil van hun keffiyeh, is deze zwart dan is het een Palestijn, is deze rood dan is het een Jordaniër.
De bekendste keffiyeh is die van Yasser Arafat, voormalig Palestijns president.


Aangekomen in Jeruzalem (Israël) wordt het godsdienstig belang van deze stad duidelijk. Jeruzalem is zowel voor de moslims, de joden en de christenen de Heilige Stad.
Om dit tijdens een les PAV te verduidelijk is volgend filmpje aangewezen:
http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20110701_jeruzalem01







Onmiddellijk brengt het bezoek aan Israël ons bij dat andere grote probleem in dat land. De oneindige strijd tussen Israël en Palestina. Er is een gesprek met zowel een joodse moeder van een man die om het leven kwam als met een Palestijnse vrouw wiens man stierf als martelaar. De joodse jongeman kwam om het leven toen een zelfmoordterrorist zichzelf opblies in een bus, 19 mensen lieten het leven. De jongeman had er nog maar net zijn legerdienst opzitten, de legerdienst die in het teken staat van het gevecht tegen de 'palestijnse terroristen'. Bij het thuiskomen na zijn legerdienst vertelde hij zijn moeder dat het bestrijden van terroristische gevaren nodig was maar dat het niet nodig was de velden te vernielen, Israëlische tanks vernielden de landbouwgronden van hardwerkende boeren. Dit zorgt enkel voor nog meer haat en afkeur ten opzichte van de joden. Tijdens het gesprek met een vrouw wiens man om het leven kwam als martelaar blijkt nog maar eens het diepe geloof van sommige moslims. De man blies zichzelf op in in bus, hierbij kwamen 23 mensen om het leven. Ze gelooft dat haar man in het paradijs is nu, ze is trots op haar man en dankbaar aan Allah. Ze heeft verdriet maar geen spijt van wat haar man deed, het was zijn overtuiging die hem dit deed doen, niet zijn persoon. Bij de vrouw thuis hangt een soort van poster als aandenken aan de 'heldendaad' van haar man.

Van Israël gaat het verder naar Syrië en de hoofdstad Damascus. Hier wordt halt gehouden bij de Omajjadenmoskee, het is hier waar het hoofd van Hoessein de kleinzoon van Mohammed aanwezig is. Omstaanders van de moskee staan te huilen en slaan zich op het lichaam, dit is een typisch Sjiietisch gebruik. Soenieten zullen zich niet op het lichaam slaan omdat hun lichaam gegeven is door god, Allah.
In Syrië hebben vrouwen dezelfde rechten als mannen. En in de grondwet staan geschreven dat er gosdienstvrijheid is voor iedereen, dit is natuurlijk in de praktijk anders. Denk maar aan de oorlog die er nu woedt en de slachtpartijen tussen Sjiieten en Soenieten.

Toch zijn er ook bewegingen die de islam minder strikt en niet als het ultieme ideaal zien. Zo is er in Syrië het 'Islamic Studies Centre'(ISC). Hun belangrijkste stelling staat haaks op die van de conservatieve moslims. Deze laatste groep zegt dat er enkel één weg is naar god, Allah, en er maar één geloof is. Het ISC denkt hier heel anders over, zij stellen dat er meer dan één geloof is, meer dan één weg naar goed en meer dan één weg naar het paradijs.

Van Syrië gaat de toch verder naar Libanon, hier is er al onmiddellijk contact met de Hezbollah. Hezbollah (Arabisch: ‮حزب الله‬ - Partij van God) is een politieke partij in Libanon en een militante beweging van sjiitische moslims met antiwesterse en anti-Israëlische sentimenten. Hezbollah staat sinds 1992 onder leiding van de islamitische geestelijke Hassan Nasrallah.
De Hezbollah krijgt verschillende financiële giften maar er zijn drie landen van wie ze geen giften aannemen, Verenigde Staten (weigeren geld  van regering), Groot-Brittannië (weigeren geld van regering), Israël (weigeren geld van regering en burgers). Het basisprincipe van Hezbollah is dat iedereen zich inzet voor de uitbouw van een islamitische staat MAAR het is niet iets wat ze iedereen willen opleggen. Je mag de islamitische staat niet onder dwang opleggen, de islamitische staat moet tot stand komen met de goedkeuring van de meerderheid van de bevolking.

In Beiroet staat 'Onze-Lieve-Vrouw van Libanon'.
Het christendom in Libanon ziet de Maagd Maria als de Maagd
en Moeder voor iedereen.
God is ook voor iedereen en de verering van Maagd Maria is groot.
De samenleving van de verschillende geloven in Libanon is uniek en wordt als een voorbeeld gezien voor vele Arabische landen waarin verschillende religies samen horen te leven.
Na twee maanden houdt de tocht halt in Istanbul.  Hier wordt de samenleving meer en meer seculier, wat wil zeggen dat de wetgeving niet langer volledig op de Koran is afgestemd. Zo zie je op de straten vrouwen zonder hoofddoek, vrouwen die roken en wordt er alle terrasjes bier verkocht. Hoofddoeken zijn verboden in openbare plaatsen zoals in bibliotheken, universiteiten, ...
Toch is deze seculiere opvatting niet voor iedereen iets positiefs aangezien het te zeer zou leiden tot stereotypering.

De opvatting over 'wanneer ben je een moslim' is in Turkije helemaal anders dan wat er in de voorbije afleveringen aan bod kwam. Dit omdat de Turkse bevolking oorspronkelijk geen moslims waren, zij zijn later bekeerd en daarom is hun notie van de islam anders dan in de andere moslimlanden. De laatste jaren duiken er wel veel Islamitische verenigingen op in Turkije. Ze willen de mensen achter zich krijgen en gaan hier erg ver in, zo worden meisjes betaalt om op straat een hoofddoek te dragen. Met noemt zulke bewegingen de bewegingen van het 'groen kapitaal'. Groen is de kleur die geassocieerd wordt met de islam en kapitaal slaat op de investeringen die ze doen om hun menig te verspreiden.

Tijdens het bezoek aan Turkije komt er iets aan bod wat nog niet in de reeks verschenen was, varkensvlees. Zelf voetbalde ik vroeger met een aantal Turkse en Marokkaanse jongens en op een eetdag of tractatie werd voor hen altijd iets anders voorzien dan varkensvlees, maar waarom nu juist? 
De moslims zien een varken als een onrein dier, varken is een vernedering. Toch zijn er verschillen, een man die in Istanbul een kebabzaak uitbaat werd met de dood bedreigd omdat hij varkensvlees wilde aankopen, een ober in een ander restaurant zou varkensvlees zelfs niet aanraken, "zelfs als ik er geld voor krijg eet ik het niet op". Op de vraag hoe het dan zit met alcohol wordt er minder furieus gereageerd en zeggen de mannen met een knipoog dat ze er niet op reageren. In een gesprek met een Turkse imam wordt het duidelijk gemaakt; mensen die voor de islam hebben gekozen mogen geen varkensvlees eten, dit is een van de wetten van Allah. Voor alcohol geldt net hetzelfde, een moslim moet die levenswijze respecteren.

EVOLUTIE?! De psyche van de mens en een dier zijn veschillend, zo schrijft de Koran het voor en zo zal het zijn.
In Turkije is 1/5 van de bevolking Aleviet. Het Alevitisme heeft een eigen moskee en een eigen soort viering. Opvallend is dat mannen en vrouwen er door elkaar zitten. Ze zijn niet verplicht naar Mekka te gaan en ze doen niet mee aan de ramadan. Dit geloof wordt niet aangeleerd op school, op school krijgt iedereen het soennitisch geloof aangeleerd.

De laatste halte voor Mekka 'Saoudi-Arabië' is Iran, 'het gevaarlijkste land ter wereld'.
Mannen en vrouwen zijn er ongelijk, men is er zeer streng op het gebied van hoofddoeken MAAR plastische chirurgie bij vrouwen is toegelaten.
Hier werd ook een volgend verschil tussen soennieten en sjiieten, de soennieten zijn de grootste groep, bij hen is het verboden om levende wezens en religieuze personen/taferelen af te beelden. Bij de sjiieten is dat geen enkel probleem.

De problemen tussen soennieten en sjiieten ontstonden na de dood van de profeet Mohammed. Wie moest hem opvolgen? Ali, Mohammeds schoonzoon was de eerste om hem op te volgen, gevolg door twaalf  gerechtvaardigde imams, maar deze twaalf werden door de soennieten een voor een uit de weg geruimd en dat zorgt tot op de dag van vandaag nog steeds voor spanningen.

SAOUDI-ARABÏE - MEKKA
Het is vanuit dit land dat Mohammed voor het eerst het geloof verspreidde. Het is het strengst moslimland ter wereld. Vrouwen mogen er niet met de auto rijden, mannen en vrouwen leven er zo veel mogelijk gescheiden en is restaurants hebben mannen en vrouwen een eigen afdeling.
Op de vlag van Saoudi-Arabïe staat een vers uit de Koran: 'Er is geen andere god dan Allah en Mohammed is zijn profeet'. Het zwaard op de vlag staat voor kracht, een sterke godsdienst en vooruitgang en moet niet gezien worden als een vijandig iets aldus de imam.


Dan komt uiteindelijk de vraag aan de imam: "Mag ik Mekka bezoeken?".
Het antwoord is klaar en duidelijk: "Mekka en Medina zijn alleen toegankelijk voor moslims. Wie een van die steden wil bezoeken moet tot de islam toetreden. Je kan ze bekijken op Google Earth."

Het enige wat nog mogelijk is, is de rit naar Mekka, tot op een bepaald punt. Op dat punt wordt het duidelijk welke kant je uit moet.

Afsluitend nog een fragment uit een gesprek met een Saoudische man en zijn vrouw, het is hier duidelijk hoe streng de islam op sommige plaatsen beleefd wordt.

Zo, ik hoop dat ik u als lezer heb kunnen boeien met dit onderwerp. Naar mijn mening is deze documentaire samen met deze 'samenvatting' goed bruikbaar materiaal voor PAV. Het inzicht in bepaalde manieren van leven draagt bij in een ruimer wereldbeeld. Tegenwoordig komt de islam enkel maar in het nieuws wanneer het gaat over aanslagen of burgeroorlogen maar zoals ik in deze blog heb proberen uit te leggen is het een boeiende godsdienst in een even interessante wereld.