[straf]TIJD

Toen we in het begin van het schooljaar een aantal onderwerpen, boeken, ... te zien kregen besliste ik onmiddellijk om voor het boek [straf]TIJD te kiezen. Ik ken zelf twee personen die achter de tralies hebben gezeten en twee vrienden van mij zijn cipier. Ook zag ik op één de serie Leuven Hulp, waarin een 

aantal gedetineerden in een toneelproject stapten en elk door hun eigen inbreng een toneel maakten. Met die serie in het achterhoofd heb ik het boek dan ook gelezen. Enkele personen herinner ik me zelfs nog uit de serie.

Het boek zelf:

Zoals je duidelijk uit de titel kan afleiden is het centrale thema van dit boek 'tijd'. Voor iedereen die in aanraking komt met de gevangenis speelt tijd immers een erg belangrijke rol. 'Alles is tijd, het hele leven is tijd'. Soms tergend traag.
Waarom dan net een boek over die 'tijd' in de gevangenis? Door één van de deelnemende gedetineerden werd het als volgt omschreven: 'Door hieraan mee te werken krijg je de bevestiging dat je er nog bent, dat je er mag zijn. Er is geen betere manier om te laten weten dat je leeft.'

Wat is Leuven Hulp?

Sinds 1869 doet de Leuvense Hulpgevangenis dienst als arresthuis, maar zij herbergt ook een aantal veroordeelden. Bovendien beschikt zij over een psychiatrische annex waar een veertigtal patiënten verblijven. De gevangenis richtte een aparte leefgroep op met een gestructureerde dagindeling waardoor het verblijf van deze patiënten in de gevangenis een meerwaarde heeft.

Arresthuis: strafinrichting voor de opsluiting van in voorlopige hechtenis in afwachting van een veroordeling. In de praktijk verblijven er, vooral door de algemene overbevolking, ook veroordeelden in de arresthuizen.
Psychiatrische annex: psychiatrische afdeling binnen een gevangenis.

De gevangenis kent een cellulair regime: een gedetineerde verblijft op cel indien hij niet werkt of deelneemt aan een activiteit.

Er wordt geprobeerd een gevangenisregime uit te bouwen op basis van drie peilers: 
- een gestructureerd aanbod van zinvolle tijdsbesteding op het vlak van ontspanning, sport, vorming en onderwijs, sociaal-culturele activiteiten en arbeid.
- optimale mogelijkheden tot interactie met de buitenwereld, zowel op persoonlijk als op maatschappelijk niveau.
- respect als basis voor intermenselijk contact tussen alle personeelsleden, gedetineerden, bezoekers en externe medewerkers.




Tijd voor [straf]TIJD:

Een van de gedetineerden is Christo. Hem herinnerde ik me nog uit de serie 'Leuven Hulp'. Christo was 15 jaar toen hij voor het eerst in Leuven terecht kwam. Hij verbleef er maar twee weken vooraleer hij overgeplaatst werd naar de jeugdgevangenis van Mol. Toen hij 18 werd kwam hij opnieuw in Leuven terecht, hij was enorm bang. Hij zat met vele vragen; Hoelang zou hij zitten? Hoe zou zijn familie reageren als hij vrij kwam? Na twee maanden werd hij weer vrijgelaten maar helaas, een paar maanden later werd hij opnieuw
opgepakt. Hij zat eerst vijf maanden in Leuven, daarna in Brugge waarna hij na enkele weken vrij kwam. Deze vrijheid duurde slechts een tweetal maanden, hij kwam opnieuw in Leuven terecht.

Een ander verhaal is dat van Nino. 'Je weet pas wat je mist als je opgesloten zit.' Hij zit voorlopig in de Hulpgevangenis voor een veroordeling die hij eerder al had opgelopen. Het is frustrerend voor hem om zijn
straf uit te zitten, hij heeft zijn leven gebeterd en heeft enorm veel spijt van zijn verleden, waar hij zich liet meeslepen door foute vrienden. Hij moet nu boeten voor die fouten. Het is moeilijk om zich recht te houden tussen de muren maar hij doet zijn best.'Mijn hart schreeuwt van pijn.' Hij benadrukt dat hij weet waar hij fouten gemaakt heeft en nu echt een goed mens en eerlijke burger is geworden.

Een derde verhaal dat me aangreep was dat van Steven. Hij doet zijn verhaal als volgt. De gevangenis is een sociale ramp, een moderne foltering die in wreedheid niet moet onderdoen voor de feiten waarvoor de gedetineerden brommen. De pijn, dat verschroeiend verlangen naar vrijheid, is enorm. Hij drukt het uit in een voorbeeld: 'Stel dat iemand die twee keer groter is dan jij voor je staat en je voortdurend in bedwang houdt. Hoe je ook smeekt, wringt, schopt, roept, hij laat je niet los. Geen seconde. Dat is het gevoel dat je hebt wanneer je in de gevangenis zit. De gevangenis is een rampzalig idee. Al van het eerste jaar weet je van jezelf of je een beter mens zal worden. Het eerst jaar valt de beslissing. De jaren erna wordt je alleen maar gesterkt in je goede wil of je slechte bedoelingen. Maar je kan niet verwachten dat iemand die acht jaar of langer mentaal gemarteld is, dat hij of zij perfect aangepast en zonder haat terugkeert in de maatschappij, degenen die daar in slagen zijn zeldzaam.
Het zou een veel beter idee zijn om de gevangen net zolang te laten blijven tot men weet dat ze 'veilig' zijn om terug in de maatschappij te komen. Hierbij een aangepaste begeleiding om zo het nefaste effect dat de gevangenis op een mens kan hebben te omzeilen. 'Voor mezelf kan ik alleen zeggen dat mijn weg nog lang is en dat ik er zelf voor moet zorgen dat ik mijn goede bedoelingen die ik gevormd heb in stand houd. Maar  het is moeilijk, soms zeer moeilijk.'

Het eerste verhaal is dat van Lut, Lut is getrouwd met een gedetineerde man. 'Een luid geklop op de metalen deur verwittigt ons dat de bezoektijd om is. We waren nog lang niet uitgepraat. Het afscheid kan soms hartverscheurend zijn. Al negen jaar lang kom ik naar de gevangenis. Elke dag ziet er hetzelfde uit. Geen glamour of geen franjes, maar eentonigheid en kleurloosheid.' Lange opsluiting eist zijn tol, ook voor de vrouwen van gedetineerden. Wanneer je voor de zoveelste keer 'uitstel van vrijlating' krijgt, weegt dat zwaar door op de relatie. Moedeloosheid en wanhoop zijn dan je tijdelijke metgezellen. Je voelt je mee gestraft. Er kan nog veel verander worden om meer ondersteuning te geven aan allen die een relatie hebben met iemand die in de gevangenis zit. Waar ik zeker niet aan wens te veranderen, is de keuze die ik gemaakt heb om voor mijn man te kiezen.'
Liefde: wanneer je onvoorwaardelijk kunt liefhebben, buig je wat vastzit om naar vrijheid.

Het meest aangrijpende verhaal is dat van Vincent. Vincent is een twaalfjarige puber wiens vader in de gevangenis zit. Het is een verhaal vol hoop en wanhoop. Met liefde voor zijn papa en onbegrip voor die grote boze wereld... 'Toen papa levenslang kreeg, was dat alsof heel mijn leven naar de vaantjes was. Nooit geen papa meer. Ik heb eigenlijk maar acht jaar een papa gehad, echt vrij. Voor de rest heb ik dan eigenlijk geen papa. Niet een papa om iets mee te doen doen. Ik hoor nu altijd alle andere kinderen: 'Mijn papa heeft dit gekocht' of 'ik ga met mijn papa dat doen'. Dan denk ik wel: vroeger kon ik dat ook doen, maar nu kan ik dat niet meer.' De vader van Vincent zit een levenslange celstraf uit voor de moord op drie mensen waaronder de oma en opa van Vincent. 'Eigenlijk wist 

 ik wel wat er gebeurd was. Ik heb het ontdekt. Papa was het aan het doen en ik kwam beneden en ik zag oma liggen en toen wist ik het direct; ik was er dus een beetje bij. Papa zegt van niet, maar ik heb het toch gezien, dus. Want ik zat op mijn kamer en kwam naar beneden...'

Paul is de gevangenisdirecteur, hij heeft vaak de indruk dat de muren rond de gevangenis er gekomen zijn omdat de mensen niet zouden moeten binnenkijken. Om niet geconfronteerd te moeten worden met wat we verafschuwen. We scheuren een stukje werkelijkheid af van de samenleving. We maken ons veel te gemakkelijk af van onze gevangenen. Het grote deel van hen zijn mensen die voor een tijd opgesloten worden omdat ze zich misdragen hebben. Natuurlijk heeft een maatschappij dan het recht om bepaald gedrag niet te tolereren en te sanctioneren met een time-out. Als we verwachten dat de gevangen respect blijven opbrengen voor onze samenleving, mogen we hen er niet uit verstoten, maar moeten we hen ook tijdens hun gevangenschap met respect behandelen. Respect moet de basis vormen voor een humane strafuitvoering en voor een leef- en werkklimaat waar we met trots op onze prestaties kunnen terugkijken.

Jef is tien jaar penitentiair beambte. 'Sommige mensen zitten heel hun leven in 'gevangenschap', zonder dat ze ooit binnen de muren terecht komen, omdat ze niet in staat zijn gelukkig te zijn, anderen voelen zich dan weer 'vrij' achter de tralies.' Vrijheid is voor Jef tevreden zijn, innerlijke rust. Er zijn mensen die in hun eigen ontevredenheid gevangen zitten. Het zijn niet altijd tralies die iemand gevangen houden. Je moet hier echt komen werken met een gevoel van 'nuttig zijn'.
'Op een bepaald moment stond ik in vleugel c. Een gevangene had pas te horen gekregen dat zijn vriendin had gepleegd. Natuurlijk was hij helemaal van de kaart. Regelmatig ging ik kijken. Hij zat op de grond tegen de muur. Op een bepaald moment was hij erin geslaagd om met zijn hemd een verbinding te maken tussen zijn voeten en zijn nek. We hebben alles gedaan om hem te reanimeren. Gelukkig is hij er doorgeraakt, mede dankzij de snelle interventie van de MUG.'

Zo, dit waren enkele van de 22 getuigenissen in het boek. Ik koos deze getuigenissen eruit omdat ze me het meest aanspraken. Ze zijn alles 22 interessant maar bij deze moest ik ofwel even slikken, kreeg ik kippenvel of kon ik net begrip tonen voor de denkwijze.
Door gebruik te maken van de onderverdeling gedetineerden, familie en personeel wordt je er bewust van gemaakt dat er meer is dan enkel de gevangene zelf. Ook die gevangene heeft een familie, net als de familie een gevangene in hun 'midden' heeft. Het personeel dat meer doet dan enkel bewaken, ze zijn soms ook een spreekbuis, een steun.
Wat ook zeer belangrijk is en waar ik me echt wel in kan vinden is de visie van de directeur. Er moet gezorgd worden dat de gevangen niet vervreemden van de maatschappij, dit is een goede denkwijze. Maar zoals te lezen bij Steven is dat voor de gevangene niet altijd even simpel.

Ik zou het boek aan iedereen willen aanraden! Het is een pakkend boek dat een realistisch beeld schept en zeer belangrijk, het laat iedereen aan het woord. Ieder vertelt vanuit zijn eigen gevoelens en ervaringen waardoor er een goed en juist beeld wordt gevormd van de verschillende partijen.

Bruikbaar binnen PAV?

Natuurlijk!! De verschillende getuigenissen vormen een werkelijk beeld. Binnen thema's over misdaden, gevangenschap of binnen thema over respect, maatschappij, vooroordelen, ... Het boek biedt verschillende mogelijkheden. Voor mezelf ga ik proberen het boek nog te integreren in een van mijn volgende stages.